De natuur is geen statisch systeem. Wanneer een balans wordt verstoord, ontstaat vroeg of laat een nieuw evenwicht. Die dynamiek geldt voor bossen, oceanen en ecosystemen, maar ook voor de aarde als geheel. Wat wij ‘milieuvervuiling’ noemen, is in feite een door de mens veroorzaakte verstoring. De vraag is niet óf de natuur zich zal herstellen, maar hoe — en of de mens daar nog deel van zal uitmaken.
Lees meer
Er wringt iets fundamenteels in onze democratie. We verwachten van vaklieden in de zorg, het onderwijs of de bouw dat ze gedegen opgeleid en aantoonbaar bekwaam zijn. Maar wie ons land bestuurt, mag zonder enige formele kwalificatie minister worden. Geen selectie, geen toetsing, geen bewijs van kennis.
Lees meer
Na mijn eerdere artikel “Geld: van ruilmiddel tot machtsmiddel – en wat erna komt” kreeg ik reacties op één gedachte: tijd als valuta. Het idee dat tijd – niet geld – de maat van waarde kan zijn, riep nieuwsgierigheid én twijfel op.
Lees meer
Geld is één van de meest invloedrijke uitvindingen van de mensheid. Het heeft oorlogen mogelijk gemaakt, beschavingen verbonden en economieën gecreëerd die zich uitstrekken over de hele wereld. Maar geld heeft ook iets verraderlijks: het lijkt neutraal, maar het is niet waardenvrij. Wat begon als een middel om samenwerking te vereenvoudigen, is uitgegroeid tot een instrument van macht, ongelijkheid en afhankelijkheid.
Lees meer
De mens is een merkwaardig wezen. We willen vrijheid, maar ook veiligheid — en precies op dat snijvlak ontstaat spanning. Zodra regels worden opgelegd, komt verzet. De maatregel is dan minder belangrijk dan het gevoel dat iemand anders bepaalt wat goed voor ons is. Het gaat niet om anderhalve meter, mondkapjes of desinfectiegel, maar om autonomie. Toch is het juist die autonomie die ons soms parten speelt. Want zodra we zelf mogen inschatten wat verstandig is, overschatten we onze kennis, ons inzicht en ons beoordelingsvermogen. We geloven dat we rationeel zijn, maar handelen vooral op gevoel.
Lees meer
Het menselijk gezicht is een instrument van communicatie — subtieler dan woorden, eerlijker dan intenties. In een fractie van een seconde lezen we er emoties in: vreugde, onzekerheid, boosheid, angst, vertrouwen. Toch is die interpretatie verre van universeel. Het uiterlijk van mensen, en de manier waarop we het duiden, is diep verweven met cultuur, context en persoonlijke ervaring.
Lees meer
Het Nederlandse coalitiestelsel piept en kraakt. Wat als we niet meer op partijen stemmen, maar op thema’s? Een vernieuwend democratisch model waarin samenwerking, inhoud en maatschappelijke prioriteit centraal staan.
Een alternatief voor de vastgelopen Nederlandse politiek
Het Nederlandse politieke landschap is de afgelopen decennia versnipperd geraakt. Waar ooit enkele grote stromingen het debat bepaalden, zien we nu een mozaïek van kleine partijen, elk met eigen accenten en deelbelangen. Het gevolg is bestuurlijke verlamming. Kabinetten vallen voortijdig, coalitievorming duurt maanden en het compromis regeert. De vraag rijst of dit model, ooit symbool van consensus en evenwicht, nog wel voldoet aan de eisen van deze tijd.
Steeds meer burgers ervaren dan ook wat velen al fluisterend toegeven: geen enkele partij vertegenwoordigt nog een samenhangende visie waarin zij zich volledig herkennen. Er zijn altijd punten van herkenning, maar even vaak punten van fundamentele afwijzing. De kiezer stemt niet langer vóór iets, maar tégen iets anders. Het resultaat is een politiek van afweging, niet van overtuiging.
Stem op thema’s, niet op partijen
Stel dat we het politieke systeem herontwerpen, los van partijstructuren. In plaats van ideologische bundels stemmen we op thema’s – concrete maatschappelijke onderwerpen die direct relevant zijn: gezondheidszorg, onderwijs, veiligheid, klimaat, economie, migratie, privacy, enzovoort.
De eerste stap is dat Nederland collectief bepaalt welke thema’s prioriteit verdienen, bijvoorbeeld via een nationale peiling voorafgaand aan de verkiezing. Vervolgens kunnen deskundigen, maatschappelijke leiders en visionaire denkers zich per thema presenteren. Niet als partij, maar als kandidaat binnen dat thema – met een toetsbaar beleidsplan dat vooraf onafhankelijk wordt beoordeeld op uitvoerbaarheid en consistentie.
De stemprocedure
De kiezer stemt in twee fasen:
1. Thematische prioritering: iedere kiezer kent prioriteit toe aan de belangrijkste thema’s (bijvoorbeeld via een top-5). Zo ontstaat een collectieve rangorde van wat Nederland werkelijk belangrijk vindt.
2. Keuze per thema: binnen elk thema kiest de kiezer de kandidaat of groep waarvan de aanpak het meest overtuigt. De winnaars per thema worden verantwoordelijk voor de uitvoering van dat beleidsterrein.
Om populisme te temperen en inhoud te waarborgen, wordt elke themakandidaat verplicht zijn plan publiek te verantwoorden op een centraal platform met uniforme informatie – vrij van politieke marketing of selectieve framing.
Van kabinet naar coördinatie
De traditionele coalitie verdwijnt. In plaats daarvan komt een thematisch samengesteld uitvoerend college, waarin de gekozen themateams zitting nemen. Elk team voert zijn programma uit binnen de kaders van de Grondwet en een centraal vastgesteld begrotingsplafond.
Een onafhankelijke regeringscoördinator bewaakt de samenhang tussen thema’s, lost conflicten op en ziet toe op de balans tussen bijvoorbeeld klimaat en economie. Dit voorkomt dat afzonderlijke beleidsterreinen elkaar tegenspreken of financieel uit balans raken.
Het parlement blijft bestaan, maar met een gewijzigde rol: bewaken van wetgevingskwaliteit, budgetdiscipline en rechtmatigheid. Oppositie maakt plaats voor toetsing en transparantie.
Verantwoording en toetsing
Verantwoording vindt plaats via periodieke themarapportages aan de Koning en het parlement. En onafhankelijke commissies, vergelijkbaar met de Rekenkamer, beoordelen doelmatigheid en voortgang.
Budgetverdeling gebeurt op basis van een vooraf vastgesteld model, waarbij maatschappelijke impact en uitvoerbaarheid leidend zijn. Een aparte Begrotingsautoriteit ziet toe op de rechtvaardige verdeling van middelen.
De voordelen
Conclusie
Het huidige stelsel van partijpolitiek heeft zijn houdbaarheidsdatum al overschreden. Consensuspolitiek is verworden tot stagnatiepolitiek. Een thematisch democratisch stelsel biedt een alternatief waarin expertise, inhoud en maatschappelijke prioriteiten leidend worden.
Een overgang naar het hier voorgestelde stelsel zal zeker niet zonder weerstand verlopen. Politici en politieke partijen zullen zich fel verzetten tegen een systeem waarin hun machtspositie, partijstructuren en electorale afhankelijkheid grotendeels verdwijnen. Dit model haalt de politieke strategie – het spel van coalities, beeldvorming en partijdiscipline – volledig onderuit. Waar nu loyaliteit aan de partij centraal staat, verschuift de aandacht naar inhoudelijke verantwoordelijkheid en meetbare resultaten. Voor velen in de huidige politiek betekent dat verlies van invloed, zichtbaarheid en carrièreperspectief.
Toch is verandering noodzakelijk. De overgang vraagt moed, waarborgen en discipline, maar het fundament is helder: niet langer stemmen op partijen die alles beloven en weinig leveren, maar op thema’s die er werkelijk toe doen.
Zo kan Nederland opnieuw worden bestuurd door overtuiging in plaats van opportunisme — door mensen die het land dienen, niet zichzelf.
Na de diagnose in De aandeelhouder als saboteur en het perspectief in Winst voorbij de horizon rest de vraag: hoe krijgen we dit daadwerkelijk voor elkaar?
Lees meer
In het vorige hoofdstuk werd duidelijk hoe aandeelhouders en bestuurders elkaar gevangen houden in kortetermijndenken. De vraag is nu niet langer waarom dit fout gaat — dat weten we. De vraag is hoe het anders kan. Hoe een economisch model eruitziet waarin bestuurders toekomstgericht handelen en aandeelhouders niet langer wegkomen met vluchtig kapitaalgedrag.
Lees meer
Dit artikel vormt het eerste deel van een drie publicaties over de toekomst van het kapitalistische model, de rol van aandeelhouders en de noodzaak van moreel leiderschap in het bedrijfsleven. Hierin onderzoek ik hoe kortetermijndenken en beloningsstructuren onze economie ondermijnen, welke principes een nieuwe, toekomstgerichte economie kunnen dragen, en welke concrete stappen nodig zijn om daar te komen.
Lees meer